11 Şubat 2018 Pazar

İsmail Gelenbevî'nin ilme başlama hikayesi

Mantık, münazara, riyaziye [matematik], hendese [geometri], heyet [astronomi], kelâm, fıkh, tasavvuf gibi birçok sahada eserleri olan büyük Osmanlı âlimi İsmail Gelenbevî'nin ilim tahsiline başlaması enterasandır. 

Matematikçi Salih Zeki, günümüzde dahi bir benzeri kaleme alınmamış matematik ansiklopedisinin İsmail Gelenbevî maddesinde mevzuya dair şu anekdotu paylaşır [1]:


Sâhib-i termecenin [İsmail Gelenbevî'nin] abâ ve ecdâdı [bugün Manisa vilayetinin Kırkağaç kazasına bağlı] Gelenbe kasabasında müfti ve müderris olarak neşr-i ilm edegelmişler iken pederi Mahmud Efendinin vefâtı üzerine kendisi âğuş-i mâderde [anne himâyesinde] yetim kalmağla tahsil-i ulûma başlayamamış idi. İşte henüz oniki onüç yaşlarında buluduğu halde birgün akranıyla sokakda ceviz oynar iken pederinin esdikâsıdan [dostlarından] biri bunu gördükde: Hayf [yazık] sana! Abâ ve ecdâdın fadl ve kemâlât ile mevsuf iken sen böyle sokaklarda hâib ü hâsir [birşey elde edememiş halde] oyun oynayasın demesinden Gelenbevî'ye 'âr lâhık olmuş [utanmış] ve hemen lu'b-ı tufûliyeti [çocukluk oyununu] terk ile tahsil-i ulûma hasr-ı himmet ve muahharen Derse'âdet'e gelerek Yâsincizâde ve Ayaklı Kütübhâne gibi fudalâ-ı esâtizden [üstadlardan] ta'lim birle [ile] itmam-ı kemâlât-ı insaniyyeye bezl-i mukadderet etmişdir.

Bu hikaye, Allâme Zâhidü'l-Kevserî'nin Gelenbevî'nin terceme-i haline dair kaleme aldığı makalesinde de az farkla geçmektedir [2]. 


Referanslar

[1] Salih Zeki, Kâmûs-ı Riyâziyyât, musahhih: Tevfik Paşa, Karabet Matbaası: İstanbul, 1315, I/318. İlk iki cildi neşredilen Kâmûs'un tamamı 12 cilddir. Mahtut haldeki 10 cild, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi'ndedir.

[2] Zâhidü'l-Kevserî, Makâlâtü'l-Kevserî, Matbaatü'l-Envâr: Kâhire, 488.